تفسیر رادیوگرافی سفالومتری کلید و زیربنای تشخیص پاراکلینیکی در ارتودنسی است. تهیه رادیوگرافی سفالومتری در مراکز رادیولوژی، امروزه بیشتر به صورت دیجیتال انجام می شود و این کار ارتودنتیست را از تبدیل آن به فرمت دیجیتال از طریق اسکن دیجیتال و یا تهیه عکس دیجیتال از روی کلیشه در نگاتوسکوپ بی نیاز می کند.
اهمیت تفسیر رادیوگرافی سفالومتری:
تفسیر رادیوگرافی سفالومتری – مثال
در باره اهمیت تفسیر رادیوگرافی سفالومتری قبلا هم صحبت کرده ایم (مثلا این مقاله). آنالیز رادیوگرافی سفالومتری و بررسی داده های اسکلتی موجود در آن به متخصص ارتودنسی کمک می کند که یافته های کلینیکی را با وضعیت اسکلتال تطبیق دهد. در واقع ارتدنتیست باید اطمینان حاصل کند که رکورد های مختلف تشخیصی، یافته های کلینیکی را تایید می کنند یا نه و اگر نمی کنند ریشه این تناقض در کجا است.
تمرین تفسیر رادیوگرافی سفالومتری با یک مثال:
رادیوگرافی ای که اینجا خوهید دید قبلا در یکی از گروه های تخصصی ارتودنسی مطرح شده بود. علت انتشار این سفالومتری (نام ها محفوظ هستند) نکات مهمی است که در مورد این کیس دیده می شود. اختلاف نظر ها در تعیین شدت مشکل در این کیس و عدم انطباق بعضی یافته های دنتال با وضعیت اسکلتال باعث تردید در انتخاب طرح درمان مناسب شده بود.در این مقاله خواهیم دید که این اختلاف نظر ها به حق بوده و البته با نظر نگارنده (دکترگوگانی – متخصص ارتودنسی ) در مورد علت این تناقض آشنا می شویم.
توضیحی کوتاه در مورد جنسیت و سن:
طبق گزارش همکار مان بیمار دختر خانمی 13 ساله است که هنوز علایم بلوغ در وی کاملا نمایان نشده است. اگر این اطلاعات صحیح باشد، اولین تناقض در این کیس نمایان می شود: سن تکاملی با توجه به مهره های گردنی نشان دهنده فردی است که بیش از 9-12 ماه از اوج جهت رشدی وی گذشته است و قاعدتا باید قائدگی وی آغاز شده باشد. مشکل کجاست؟ واریاسیون های موجود بین همبستگی بین سنین تکاملی با سن تقویمی؟ یا ضعف در اخذ تاریخچه درست از بیمار در زمان معاینه؟ فرض می کنیم شواهد رادیوگرافیک ملاک قرارا بگیرندو بر این اساس ادامه می دهیم.
آنالیز سفالومتری با کمک نرم افزار سفالومتری:
تصمیم گرفتیم که با کمک نرم افزاری که قبلا آموزش نصب و اجرا و همین طور آموزش استفاده از آن در همین وب سایت داده شده بود، آنالیز های مورد نیاز و تفسیر رادیوگرافی سفالومتری مورد نظر را انجام دهیم.
توجه کنید که دقت آنالیز و به تبع آن دقت تفسیر داده ها وابسته به دقت ارتودنتیست یا کاربر نرم افزار در تریسنگ رادیوگرافی سفالومتری است. هرچه تعیین لندمارک های خطی و نقطه ای درست تر باشد، دقت بالاتر خواهد بود!
نتایج آنالیز :
تفسیر رادیوگرافی سفالومتری – آنالیز های آخن
مراکز مختلف علمی و دانشگاهی معمولا لیستی از آنالیز های مختلف را در کنار هم برای تفسیر رادیوگرافی سفالومتری مورد استفاده قرار می دهند. در نرم افزار مورد استفاده ما، مجموعه آنالیز هایی که تحت عنوان “آخن” پیشنهاد شده است لیست نسبتا کاملی از اندازه گیری های خطی و زاویه ای/دنتال و اسکلتال و بافت نرم/عددی و نسبتی را در اختیار کاربر می گذارد.
از داده های فوق کاملا می توان استنباط کرد که این کیس از نظر اسکلتال دچار نقص کلاس 2 است. ولی در تعیین مقصر اصلی و شدت تاثیر اجزای مختلف اندکی تصمیم گیری سخت است. تناقض در داده ها هم مشخص است. مثلا ارزیابی ویتز تایید کننده یافته های استاینر نیست! درواقع در بسیاری از بیماران، داده های همسو استخراج نمی شوند و نمی توان قاطعانه بیمار را در طبقه بندی خاصی قرار داد. اما در عین حال، همین داده های ظاهرا متناقض اگر به درستی تفسیر شوند و در کنار هم قرار بگیرند راه برای رسیدن به یک تشخیص صحیح هموار می شود. این تشخیص صحیح مهمترین زیر بنای طراحی درمان صحیح خواهد بود.
از نظر دنتال، دندان های بالا موقعیت تقریبا نرمال دارند و دندان های پایین تقریبا پروترود هستند.
زمانی که داده ها مختلف در ظاهر متناقض به نظر می رسند بهتر است از آنالیز های بیشتر برای تفسیر رادیوگرافی سفالومتری کمک بگیریم:
الگوی رشد صورت بر اساس سفالومتری
توجه به آنالیز جارابک اسکلتال و نمودار الگوی رشد نشان می دهد که داده ها الگوی رشد صورت را در جهت های مختلف نشان می دهند. با این حال، همگی در کنار هم تداعی کننده صورتی با ارتفاع نرمال تا کاهش یافته و البته با تمایل به کاهش ارتفاع می باشند. این جمع بندی نقش بسیار مهمی در طراحی درمان خواهد داشت! در واقع در چنین فرم صورتی، انتخاب های درمانی وسیع تر هستند!
توجه تان را به دونکته دیگر جلب می کنم. اولی شیب تقریبا نرمال پلن های ماگزیلاری و مندیبولار و حتی شیب رشد صورت (مجور صورت) و دومی موقعیت خلفی مندیبل.
باید پرسید چه اتفاقی افتاده است؟ چه چیزی باعث شده یک دختر خانم که الگوی رشد صورت نرمال دارد، در سنین تقریبا بعد از بلوغ هنوز هم از نظر ارتفاع صورت و هم از نظر وضعیت قدامی خلفی مندیبل دچار مشکل است؟
هرزمانی نتیجه آنالیز سفالومتری، رسیدن به داده های متناقض بود و باعث شد دچار تردید شویم، راه حل انجام آنالیز های “بیشتر” است!
یکی از مجموعه اندازه گیری (آنالیز) های مهم در تفسیر رادیوگرافی سفالومتری، مجموعه آنالیز (های) مک نامارا است. اگرچه مانند همه روش های دیگر، ممکن است میزان عددی با توجه به تفاوت های قومی/نژادی/جنسی دقیق نباشند ولی الگویی که مشاهده می شود و تناسب ها تا حد زیادی قابل اعتماد هستند.
آنالیز سفالومتری مک نامارا
باتوجه به این یافته ها می توانیم متوجه شویم که مندیبل دچار نقص است ولی بیشتر از اینکه این نقص در طول مندیبل باشد، در موقعیت مندیبل دیده می شود! در واقع ما یک مندیبل کوچک داریم که خیلی بیش از حد در موقعیت خلفی قرار گرفته است! بنابراین با وجود شیب و مسیر درست هم به موقعیت مطلوب نرسیده است و هم نتوانسته است ارتفاع صورت قدامی تحتانی را به خوبی شکل دهد!
اینجا است که یافته های دیگر رادیوگرافی سفالومتری هم به تایید این نتیجه کمک می کنن: مثلا موقعیت کندیل و فرم فوسای مفصل فکی نسبت به کرانیال بیس!
آنالیز مک نامارا به نکته مهمی هم مارا هدایت می کند :اینکه در این کیس دندان های قدامی اندکی عقب مانده تر از حالت نرمال قرار دارند. البته این یافته ممکن است ناشی از یک خطا باشد. ولی با مقایسه این یافته با دیکر یافته ها، می توان دید که تاحدودی یافته صحیح است. دندان های قدامی بالا اگرچه از نظر زاویه ای شیب مناسبی دارند، ولی از نظر موقعیت بهتر بود قدامی تر قرار می گرفتند!
نتیجه گیری از تفسیر رادیوگرافی سفالومتری فوق:
تمام این تفسیر ها زمانی به کار می آیند که بر اساس آن ها یک لیست مشکلات درست بتوان تعریف کرد و سپس برای این مشکلات راه حل مناسبی با توجه به روش های موجود انتخاب کرد.
سوالی که باقی می ماند این است: درمان مناسب برای فردی که تماس دندان های قدامی در وی به شکل تقریبا خوبی برقرار است (اورجت در محدوده نرمال) ولی فک پایین وی هنوز به میزان کافی رشد نکرده و پوزیشن قدامی نگرفته است چه می تواند باشد؟ توجه کنید که اگر یافته های کلینیکی صحیح باشد، هنوز به ادامه رشد بیمار امیدوار هستیم!
جواب این سوال و بسیاری از سوالات مشابه را زمانی به درستی می توان داد که منابع علمی موجود و در راس آن ها تکست بوک های معتبر به خوبی توسط درمانگر مطالعه شده باشد و فرد تصور درستی از راه حل ها در ذهن خود داشته باشد تا بتواند با تطبیق داده ها و نیاز ها با امکانات موجود، بهترین راه حل (ها) را انتخاب نماید!
درپایان لازم است اضافه کنم که این مقاله صرفا براساس اطلاعات ناقص نگارنده نوشته شده است و بری از اشتباه نخواهد بود. خوشحال خواهم شد نظرات خود را در پایین این مقاله اضافه نمایید ویا اشتباهات موجود را گوشزد نمایید.
باتشکر
دکترگوگانی – متخصص ارتودنسی
