دستیاران نقش مهمی در حرفه دندانپزشکی دارند. این اهمیت در حدی است که دستیاران “دست های سوم و چهارم” دندانپزشک به حساب می آیند و بسیاری از پروسه های دندانپزشکی به اصلاح “چهاردستی” نامیده می شوند. اما اینکه دستیار تا چه حدی توان و اجازه دخالت در درمان را داشته باشد محل اختلاف نظر است.
دستورالعمل مورد قبول انجمن دندانپزشکی آمریکا ( به عنوان یکی از قطب های علمی و حرفه ای دندانپزشکی) انجام اقدامات زیر را در حیطه اختیارات دستیار دندانپزشک می داند:
۱-کمک به دندانپزشک در انجام پروسه های مختلف
۲-گرفتن و ظهور و ثبوت عکس رادیوگرافی
۳-ثبت پرونده اولیه، تاریخچه پزشکی و گرفتن نبض و فشار خون و حتی خونگیری از بیمار
۴-فعالیت به عنوان مامور کنترل عفونت: اجرای پروسه کنترل عفونت و آماده سازی و استریل کردن وسایل و دستگاه ها
۵-کمک به احساس آرامش بیمار قبل، حین و بعد از اقدامات درمانی
۶-آموزش در مورد اقدامات و مراقبت های بعد از جراحی و دیگر درمان ها ( مثلا بعد از ترمیم دندان و …)
۷-آموزش بهداشت دهان و دندان به بیمار برای رسیدن به سلامت دهان و دندان (شامل آموزش تغذیه و مسواک و …)
۸- قالب گیری از دندان های بیماران
۹-انجام اقدامات مدیریتی مطب در حد اقداماتی که مثلا با کامپیوتر انجام می شود (به اصطلاح منشی گری)
۱۰-تماس گرفتن با بیمار و اطرافیان وی (تنظیم قرار ملاقات،پاسخ گویی به تماس ها، ارایه صورت حساب،…)
۱۱-و حتی کمک به ارایه درمان های تخصصی تر مانند ارتودنسی یا …
مشاهده در » Dental Assistant
البته باید توجه کرد که منظور از “دستیار” در تعریف فوق، فردی است که آموزش حرفه ای در این مورد دیده باشد و با اصول درمان در این مورد به شکل حتی گاه آکادمیک آشنا باشد.
این شرح وظایف و اختیارات کم و بیش در کشور های اروپایی مانند انگلیس هم قابل قبول است:
مشاهده در » Dental nurse
وقتی صحبت از دستیاری ارتودنسی می شود به منابع دیگری هم می توان مراجعه کرد که اقدامات کمی بیشتر مانند
۱- چیدن و تحویل دادن ابزار و وسایل به ارتودنتیست
۲- خشک و تمییز کردن محیط دهان طی انجام کار(با ساکشن)
را هم به لیست فوق اضافه می کنند که البته در تضاد با مفاد بالا نیست.
مشاهده در » Orthodontic Dental Assistant: Duties, Requirements & Career Info
مشاهده در » What is the Role of Orthodontic Assistants?
جالب اینکه در رزومه کار دستیاران ارتودنسی با سابقه کار حتی ۱۱ سال و بالاتر هم صرفا موارد فوق دیده می شود و مداخله دستیار در کار درمان از کمک به ارتودنتیست و کمک به بیمار فراتر نمی رود.
مشاهده در »ORTHODONTIC ASSISTANT RESUME SAMPLES
اما با توجه به اینکه فراوان دیده و گزارش شده که دستیاران ارتودنسی در کشورمان اقداماتی فراتر از این مرز ها را هم انجام میدهند تصمیم گرفتیم این پدیده و آگاهی و نگرش مخاطبین به این پدیده را با یک نظر سنجی کوتاه بررسی نماییم.
نظر سنجی در سایت دکترگوگانی انجام شد و سوال مطرح شده این بود:
به نظر شما دستیار ارتودنتیست کدام اقدام ها را مجاز است انجام دهد؟
و دو گزینه تقریبا در دوسر طیف به عنوان حق انتخاب ارایه شده بود:
۱-هرکاری که بلد باشد حتی مراحل اصلی درمان (چسباندن براکت و ویزیت دوره ای)
۲- فقط اقداماتی مانند قالب گیری و تمییز کردن دندان ها و آموزش و رفع مشکل بیمار
اعلان مربوط به ایین نظر سنجی به شکل محدود در محیط مجازی (اینستاگرام، تلگرام،توییتر و…) ولی در محافل مختلف عمومی و صنفی (از جمله کانال “دندانه”) مطرح شد و در یک بازه ۳ ماه از ۱۸ اردیبهشت ۹۵ الی ۱۸ مرداد ۹۵ امکان شرکت در نظر سنجی داده شد.
۹۱ نفر به صورت مشخص در نظرسنجی شرکت کردند (تعدادی هم اقدام به اظهار نظر بدون انتخاب گزینه کرده بودند که از آمار حذف شده اند)از این بین۹ نفر نظر سنجی را آغاز کرده بودند ولی مسیر را به درستی طی نکرده بودند بنابراین حجم نمونه ۸۲ نفر برای بررسی نهایی باقی مانده بود. از این بین ۱۴ نفر (۱۷%) به گزینه اول و ۶۸ نفر (۸۳%) به گزینه دوم رای داده بودند.
از شرکت کنندگان خواسته شده بود اگر نظر تکمیلی دارند به صورت نوشته ثبت نمایند. نظرات مختلفی در سایت یا محیط های مجازی ارایه شد.مثلا:
-به نظر من دستیار نباید براکتهارو بچسبونه و سیمهارو بگذاره! ولی برای من همیشه دستیار سیمهارو تعویض میکنه ومجبور میشم فرداش دوباره برم چون انتهای سیمهارو خوب کات نمیکنه و تیزه میره توی لثه ام.
-به نظر من پروسه و طرح درمان که مهمتر هست و کار اصلی پزشک: کارهایی مثل چسباندن براکت ها کاملا تخصصی هست و باید توسط متخصص ارتودنسی انجام بشه.
-پزشک ارتودنس فقط طرح درمان باید بدهند و در بسیاری از کشورها حتی به مریض دست هم نمیزنند و خیلی به ندرت کارهای ویژه ایی را خود پزشک انجام میدهند از جمله مینی اسکورو گذاشتن یا اکسپوز.
مشخص است که این نظر ها الزاما درست و دقیق نیست و ممکن است با سوگیری (Bias) مطرح شده باشند. به هرحال، با توجه به نظرهای ارایه شده و واقعیت موجود در جامعه می توان به این نتیجه رسید که “مجاز بودن دخالت دستیار در پروسه درمان” به صورت مستقیم و فراتر از حد “صرفا کمک به ارتودنتیست” در کشور ما رایج و تا حدی حتی بین بیماران پذیرفته شده است! به شکلی که نایاب نیستند دستیارانی که با آگاهی ارتودنتسیت و بیمار به اقداماتی مانند چسباندن براکت ها یا عوض کردن سیم و … دست می زنند!
این مقاله قصد ورود در جنبه علمی یا اخلاقی این مداخله (از دید صنفی و حرفه ای در دندانپزشکی) را ندارد و فقط به این جمله بسنده می شود که :
” به نظر می رسد این حد از مداخله در کشورهایی که قطب علم دندانپزشکی به شمار می آیند ، نه قابل قبول است و نه مجاز”.
مثلا به لینک زیر توجه کنید:
مشاهده در » Dental assistant
