TMD (مشکلات TMJ) و ارتباط آن با ارتودنسی- (4) علایم درد مفصل فک

معاینه مفصل فک برای تشخیص مشکلات احتمالی مفصل گیجگاهی فکی مانند درد مفصل فک بخش مهمی از معاینات دندانپزشکی می باشند.  دراین قسمت با روش تاریخچه گیری و معاینه غربالگری از این نظر آشنا می شوید.

ارزیابی بیمار از نظر TMD (درد مفصل و …):

از آنجا که مشکلات  TMD (مانند درد مفصل و … ) رایج هستند، پیشنهاد می شود که هر بیمار ارتودنسی از این نظر غربالگری شوند، چه نیاز واضحی برای ارتودنسی داشته باشند و چه نه (!). از آنجا که درمان ارتودنسی به احتمال قوی شرایط اکلزال بیمار را تحت تاثیر قرار خواهد داد، مهم است که هرنوع سوء عملکرد سیستم جونده قبل از آغاز درمان شناسایی شود. پیشاپیش دانستن شرایط عملکرد سیستم جونده کمک می کند بیمار و ارتودنتیست از قبل آماده باشند برای اتفاقی که بعد از درمان قرار است بیوفتد. این اطلاعات کمک می کند بهترین طرح درمان برای بیمار ارایه شود که مشکلات سوء عملکرد احتمالی در آینده را به حداقل خواهد رساند. هیچ چیز برای ارتودنتیست نارحت کننده تر از این نیست در میانه راه درمان ارتودنسی بیمار فکر کند مشکل TMD (مانند درد مفصل و …) ای که قبلا هم بوده، حاصل ارتودنسی هست! بنابراین لازم است ارتودنتیست قبل از شروع درمان از همه شرایط سیستم جونده آگاه باشد.

غربالگری تاریخچه مشکل TMD (مانند درد مفصل و …):

هدف تاریخچه گیری و معاینه غربالگری مشکل TMD (مانند درد مفصل و …)، تشخیص علایم و نشانه هایی از TMD است که ممکن است بیمار حتی آگاه نباشد، مثلا سردرد و گوش دردو…. غربالگری شامل سوال هایی است که جواب آن ها ارتودنتیست را نسبت به هر نوع علامت مشکل TMD (مانند درد مفصل و …) هشیار می کند. این سوالات را می توان شفاها پرسید ویا در داخل پرسش نامه ای که بیمار قبلا از طراحی درمان پر خواهد کرد گنجاند. این سوالات را می توان برای تشخیص اختلالات عملکرد استفاده کرد:

1- آیا شما مشکل یا درد در زمان باز کردن فک مثلا خمیازه کشیدن دارید؟

2- آیا فک شما گیر می کند؟ یا قفل می شود؟ یا در می رود؟

3- آیا شما مشکل یا درد در زمان حرف زدن و جویدن یا هر استفاده ای از فک خود دارید؟

4- آیا متوجه صداهایی در مفصل فک می شوید؟

5- آیا فک ها شما مرتبا سفت یا خشک یا خسته می شود؟

6- آیا درد در گوش، گیجگاه، گونه یا اطراف آن ها احساس می کنید؟

7- آیا مکررا دچار درد گردن یا سردرد یا دندان درد می شوید؟

8- آیا اخیرا صدمه ای به سر، گردن یا فک شما خوده است؟

9- آیا اخیرا متوجه تغییری در شکل جویدن خود شده اید؟

10- آیا قبلا تحت درمان برای هر نوع درد صورت نامشخص یا مشکلات و درد مفصل فک بوده اید؟

اگر بیمار جواب مثبت به هرکدام از این سوالات بدهد درمانگر باید برای روشن شدن ( احتمال مشکل مفصل مانند درد مفصل فک) تقاضای اطلاعات بیشتری بنماید.

معاینات غربالگری مشکل TMD (مانند درد مفصل و …):

در غربالگری معاینه هم باید به همراه تاریخچه گیری باشد. این معاینه باید نسبتا خلاصه باشد و هدف تشخیص هر انحرافی از آناتومی و عملکرد نرمال است. شروع کار ارزیابی تقارن صورت است. هر عدم تقارنی باید سوء ظن را تحریک کند و نیاز به معاینه بیشتر می طلبد. معاینات غربالگری شامل لمس عضلات صورت و مفصل فک و همینطوری مشاهده الگری حرکت فک است. شرایط اکلزال هم وقتی فک در موقعیت MS قرار دارد باید ارزیابی شود.

لمس عضلات:

در طی معاینه غربالگری چند عضله سیستم جونده برای درد یا حساس بودن باید لمس شوند.

لمس عضلات تمپورالیس در غربالگری مشکلات و درد مفصل فک (شکل 4)

عضلات تمپورالیس (شکل 4) و مستر (شکل 5) به صورت دوطرفه لمس می شوند. لمس عضلات عمدتا با سطح داخلی انگشت میانی انجام می شود. در حالیکه انگشت اشاره و انگشت چهارم نواحی اطراف را تست می کنند. یک فشار نرم ولی باثبات (firm) با حرکت دورانی به عضله و اطراف اعمال می شود. یک فشار باثبات 1 تا 2 ثانیه ای بهتر از چند فشار سبک است. در زمان لمس کردن از بیمار می پرسیم که آیا احساس درد می کند یا فقط ناراحتی.

برای اینکه معاینه عضله مفید تر باشد بهتر است درجه ناراحتی پرسیده و ثبت شود. این اغلی کار سختی است. درد یک موضوع خودانگاشتی (subjective) است و درک آن از فرد تا فرد متفاوت است. با این حال ثبت درجه ناراحتی می تواند برای تشخیص درد بیمار مهم باشد و نیز روش بسیار خوبی برای ارزیابی تاثیر درمان است. پس تلاش می شود که هم عضلات درگیر و هم میزان میزان درد هرکدام روشن شود.

لمس عضله مستر در معاینه غربالگری درد مفصل فک (شکل 5)

وقتی یک عضله لمس می شودو درد یا حساسیتی وجود ندارد (0) ثبت می شود. اگر بیمار اظهار ناراحتی (درد یا ناسور بودن) کند عدد (1) ثبت می شود. اگر بیمار درد یا ناراحتی شدید اظهار کند عدد (2) ثبت می شود. اگر بیمار عکس العمل شدید مانند خیس شدن چشم یا تقاضای دست نزدن به عضله را بنماید عدد (3). برای هر عضله این اطلاعات جداگانه در یک فرم ثبت می شوند تا کمک کند به تشخیص و بعد ها به ارزیابی پیشرفت درمان.