برای پاسخ به این سوال بهتر است ابتدا تعریفی از دندانپزشک ارایه دهیم:
دندانپزشک عنوانی است که به فرد بعد از گذراندن موفقیت آمیز دوره دندانپزشکی اعطاء می شود.
دندانپزشکی یک دوره دکتری پیوسته است که پنج سال و نیم الی شش یال به طول می انجامد و طی آن یک دندانپزشک با اصول اولیه و پیشرفته خدمات دندانپزشکی آشنا می شود. بعد از گذراندن موفقیت آمیز این دوره مدرکی مشابه مدرک زیر به تازه دندانپزشک اعطاء می شود:
برخی دندانپزشکان به علت علاقه شخصی یا تجربه خاص در حیطه هایی از دندانپزشکی بیشتر فعالیت می کنند و لذا ترجیح می دهند نام آن بخش را هم در تابلو خود ذکر کنند. به عنوان مثال : اطفال-ترمیمی-زیبایی یا عصب کشی-پروتز-ساخت دست دندان و یا عنوان های دیگر.
نباید فراموش کرد که دندانپزشکی حاصل ترکیب علم است با هنر که در مراکز علمی و دانشگاهی با تمرین زیر نظر متخصصین این رشته آموزش داده می شود. بنابراین اگر فردی بتواند زیربنای دندانپزشکی را در دوران عمومی خوب بیاموزد، با اندکی مطالعه و تحقیق بیشتر می تواند در حیطه های ظریفتر دندانپزشکی هم فعالیت کند.
در این بین بخش هایی از علم دندانپزشکی از آنجا که از اهمیت کمتری از نظر تاثیر در حفظ سلامت جمعی دارند و نیاز به زمان طولانی تری برای آموزش دارند، در دوران دکتری عمومی دندانپزشکی آموزش داده نمی شوند.
دندانپزشکان بعد از دانش آموختگی در حد دکتری می توانند در آزمون های ورودی به دستیاری شرکت نمایند و به این ترتیب در رشته های تخصصی دندانپزشکی به عنوان دستیار دوباره وارد دانشگاه می شوند. اینبار در یک تخصص و زیر نظر متخصصین همان رشته اقدام به تکمیل اطلاعات خود می نمایند. دوره تخصص برای ارتودنسی حداقل ۳ سال است و البته بهتر این است که دوره ۴ ساله باشد تا متخصص بتواند هم از نظر علمی پایه ها را بیشتر بیاموزد و هم به شکل عملی درمان ها و نتایج آن را دنبال کند.
طی این دوره ۳-۴ ساله دستیار تخصص ارتودنسی زیر نظر متخصصین آکادمیک این رشته اقدام به پذیرش چندین بیمار در انواع مشکلات مرتبط با ارتودنسی می نماید و تلاش می شود که انواع کلی مشکلات ارتودنسی را درمان نماید. در این بین زیر نظر متخصصین درمان ها انجام می شود و مهمتر اینکه مشکلاتی که در حین کار پیش می آید، زیر نظر یک متخصص و گاه حتی بیشتر رفع و رجوع و حل می شود!
بنابراین یک دندانپزشک بعد از گذراندن دوره تخصصی با اصول پیشرفته تر آن حیطه تخصصی آشنا می شود و در نهایت با شرکت در امتحان بورد تخصصی این آموخته ها به شکل نظری و عملی ارزیابی می شوند و اگر از این امتحان سربلند بیرون آید به وی لقب “متخصص دارای بورد تخصصی کشوری (ملی)” داده می شود.
مدرک تخصصی مشابه زیر خواهدبود:
داشتن بورد هر رشته ای در هر کشوری به این معنی است که توان علمی و عملی فرد به شکل رسمی از سوی بزرگان دانشگاهی آن رشته در آن کشور مورد تایید و پذیرش قرار گرفته است و به فرد اجازه داده می شود که در محدوده تعریف شده به طبابت در آن زمینه بپردازد. این بورد ممکن است بورد عمومی دندانپزشکی آمریکا باشد یا بورد تخصصی اروپا یا ایران.
اما در ایران وقتی صحبت از بورد می شود منظور بورد تخصصی است.
اما برگردیم به سوال اصلی: ارتودنتیست کیست؟
ارتودنسی اولین تخصصی است که در دندانپزشکی ایجاد شده است و عبارت ارتودنتیست (Orthodontist) از همان ابتدا به متخصصین در این رشته اطلاق می شده است.
اما اخیرا تعداد زیادی از دندانپزشکانی که دارای مدرک تخصص نیستند در این زمینه فعالیت کرده اند و لذا وقتی عبارت ارتودنتیست استفاده می شود از اصل خود فاصله گرفته و دیگر ممکن است بیانگر مدرک تخصصی فرد نباشد.
فراموش نشود که دندانپزشکی ترکیبی از علم و هنر است و بنابراین اگر دندانپزشک حتی مدرک تخصصی هم نداشته باشد ممکن است توان آن را داشته باشد که موارد ساده تر و حتی گاه متوسط را به شکا مناسب درمان کند.
اما شانس رسیدن به درمان مناسب به خصوص در موارد با سختی متوسط یا زیاد اگر درمان توسط متخصص ارتودنسی انجام شود بیشتر است.
اما
چگونه ارتودنتیست را از متخصص ارتودنسی افتراق دهیم؟
حق استفاده از عبارت “متخصص ارتودنسی” یا “ارتودنتیست” مخصوص متخصصین است در حالیکه دندانپزشک ارتودنتیست حق دارد و می تواند در تابلو یا سرنسخه یا کارت عبارت “ارتودنسی” را استفاده کرده باشد!
آیا در ارتودنسی “فوق تخصص” معنی دارد؟
عملا در دندانپزشکی “فوق تخصص” معنی ندارد. گرچه اخیرا در تعدادی از دانشگاه ها دوره های “فلوشیپ” برای دندانپزشکان متخصص ارایه می شود که دوره های میان مدتی هستند برای کسب اطلاعات بیشتر در آن زمینه و با فوق تخصص تفاوت دارند. در مورد ارتودنسی هم فلوشیپ “جراحی فک و صورت” قابل ارایه است. اما در واقع تعداد کسانی که نیاز به جراحی + ارتودنسی دارند کسر کوچکی از بیماران نیاز مند ارتودنسی است و برای این افراد هم خدمات ارایه شده از نظر ارتودنسی آنقدر پیچیده نیستند که نیاز به فلوشیپ در این زمینه حیاتی باشد. بنابراین کسب فلوشیپ بیشتر سلیقه و علاقه متخصص است تا نیاز بیمار!
اما سوال اصلی: پیش چه کسی ارتودنسی بکنیم؟ متخصص ارتودنسی؟ یا ارتودنتیست غیر متخصص؟
پاسخ به این سوال بستگی دارد به چند عامل اصلی:
شدت مشکل شما، اعتماد شما به ارتودنتیست، صداقت و توانایی ارتودنیست
اگر مشکل شما پیچیدگی کمی دارد و ارتودنتیست شما توانایی بالایی دارد، خود وی می توان درمان مناسب برای شما انجام دهد.
اما اگر شدت مشکل شما زیاد باشد و ارتودنیست شما صادق و آگاه باشد، احتمالا خود وی شما را به متخصص ارجاع می دهد! اگر اینگونه باشد باید از وی متشکر باشید زیرا با صرف نظر از سودجویی به شما خدمت بزرگی انجام داده است!
اگر می خواهید حداکثر خدمات ممکن را دریافت کنید و ریسک نکرده باشید می توانید خود به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید.
و اما متخصص ارتودنسی خوب کیست؟
برای پاسخ به این سوال یا سوالات بیشتر به مقالات زیر مراجعه کنید:
سوال بعدی این که عضویت در انجمن های تخصصی چه معنی دارد؟
دندانپزشکان و ارتودنتیست های متخصص یا غیر متخصص و حتی دستیاران آن ها می توانند با احراز شرایط (ارایه مدرک مبتنی بر فعالیت در زمینه ارتودنسی و البته پرداخت حق عضویت!) می توانند از انجمن های مختلف مانند :
انجمن ارتودنتیست های ایران (شرایط عضویت)
انجمن ارتودنتیست های آمریکا یا اروپا
فدراسیون جهانی ارتودنسی
…
اقدام به عضویت نمایند. این عضویت نشانگر هیچ گونه توان بیشتر فرد نیست و تنها مزیت این عضویت ها بحث تلبیغاتی آن و تخفیف هایی هست که در اشتراک مجله ها یا شرکت در کنگره ها به فرد داده می شود!
از این نظر دکتر گوگانی عضویت در هیج کدام از انجمن ها را ندارد زیرا تبلیغ را با کسب علم و تجربه از روش های درست و ارایه درمان های مطلوب درست می داند و نه تبلیغات با عضویت های غیر ضروری.
آیا دوره های تکمیلی برای افزایش علم و توانایی کمک کننده هستند؟
درواقع دوره های کوتاه مدت یا بلند مدت مختلفی وجود دارند که همانند فلوشیپ ها به افزایش توانایی کمک می کنند. فراموش نکنید که این دوره ها ارتودنسی را آموزش نمی دهند! بلکه نکات تکمیلی را در مورد ارتودنسی آموزش می دهند و بیشتر جنبه صنعتی دارند. با گذراندن این دوره ها فرد شانس رسیدن به آگاهی و توانایی بیشتر را به خود می دهد. به عنوان مثال: دوره سیستم دیمون گذرانده شده توسط دکتر گوگانی. گذراندن دوره های مشابه نمی تواند به تنهایی توانایی خاصی را ایجاد کنند و ذکر آن ها بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد. مهم این است که فرد بتواند در عمل به درستی علم موجود را به کار گیرد!
مدارک مربوط به دوره های کوتاه مدت (سرتیفیکیت های مربوط به آن ها) مشابه شکل زیر می باشند:
